Hoe krijg je de Drent op de fiets?
In de groene provincie Drenthe, bekend om haar uitgestrekte natuurgebieden en toeristische fietscultuur, staat de provinciale overheid voor de uitdaging om ook haar eigen inwoners uit de auto en (nog) vaker op de fiets te krijgen. Om dat voor elkaar te krijgen, riep de provincie onze hulp in. Onze gedragsaanpak leidde naast een heldere visie en een concreet fietsplan onder andere tot prikkelende duwtjes zoals ‘al fietsend haal jij je toets’.
Gedragsaanpak smeert de ketting
De provincie doet zelf al het nodige aan fietsstimulering. Denk aan verbetering van de fietsinfrastructuur en fietsacties voor verschillende doelgroepen. Zo zijn er al mooie resultaten behaald met het Drentse programma ‘Op Fietse’ voor het stimuleren van recreatief fietsen. Desondanks heerste het gevoel dat er meer mogelijk was. De acties misten een gedeelde visie en vonden los van elkaar plaats. De provincie vroeg zich af: ‘Voeren we wel de juiste acties uit? Bij de juiste doelgroep(en)? Op het juiste moment? Wat zijn de factoren die maken dat mensen wel of niet gaan fietsen? En hoe combineren we al onze inspanningen om nog effectiever fietsen te stimuleren?
De provincie Drenthe herkent de onlosmakelijke verbondenheid tussen fietsen en gedrag en vroeg ons daarom om hulp. Om de antwoorden te vinden op deze vragen, doorliepen wij de eerste drie stappen van onze gedragsaanpak (zie afbeelding hieronder). Daarmee komen we samen tot een heldere overkoepelende fietsvisie die de verschillende schakels van de ketting verbindt. Aangevuld met een concreet fietsplan met doordachte fietsacties die de ketting ‘smeren’ en sneller laat draaien.
Van scherpstellen tot diagnosticeren
Je wil dat meer Drentenaren hun gedrag aanpassen en de fiets pakken in plaats van de auto. Maar om wie gaat het dan precies? En wanneer, waar en op welke manier wil je dat hij/zij dit doet? Als eerste stap legden we samen met de provincie de vinger op de zere plek: wat gaat er nog niet goed en waar is verandering nodig? Maar ook: wat markeert de provincie Drenthe en heeft invloed op de huidige vorm van mobiliteit? Zo zie je dat in Drenthe de afstanden tot voorzieningen vergeleken met het landelijk gemiddelde relatief hoog zijn. De gemiddelde afstand tot een supermarkt is bijvoorbeeld 1,3 km. Vanaf 1 km pakken mensen vaker de auto, wat dus zorgt voor meer autoritten op korte afstanden. We haalden zo veel mogelijk regionale informatie, kennis en ervaring op en deden aanvullend bureauonderzoek. Op basis daarvan bepaalden we de drie meest kansrijke doelgroepen, kijkend naar impact, potentie en urgentie:
- Jongvolwassenen (18-25 jaar) die korte afstanden met de auto afleggen.
- Bewoners die korte afstanden met de auto afleggen voor hun boodschappen en/of om te gaan winkelen.
- Ouders die basisschoolkinderen naar school brengen/ophalen met de auto en dicht bij de school wonen.
Via diepte-interviews en ‘straatpraatsessies’ met korte, spontane gesprekken achterhaalden we waarom deze verschillende doelgroepen momenteel de auto pakken en (nog) niet de fiets. Zo benoemden ouders van basisschoolkinderen vaak hoe belangrijk zij het welzijn voor hun kind vinden: zowel wat betreft de gevaren in het verkeer als de gezondheid van hun kind. Met de uitkomsten stelden we een gedragsdiagnose met de belangrijkste invloedsfactoren op het gewenste fietsgedrag. Dit vormt de basis voor het praktische fietsplan.
‘Jullie aanpak met diepte-interviews en straatpraatsessies vind ik een heel mooi onderdeel van het onderzoek. Daarmee krijg je met een relatief beperkte inspanning snel een beeld van de meest gangbare meningen en motivaties.’ – Sjoerd Bijleveld, beleidsadviseur Verkeer & Vervoer, Provincie Drenthe
Parallel aan dit onderzoek organiseerden we een visieworkshop, waarbij we samen met alle stakeholders van de provincie een fietsvisie vormden. Met een heldere visie en onderbouwde gedragsdiagnose konden we het concrete fietsplan opstellen met op elkaar afgestemde acties. In een aantal brainstormsessies ontwikkelden we vervolgens een palet aan interventierichtingen. Want hoe kunnen we de drie doelgroepen nou een duwtje in de goede (fiets)richting geven? Zes gedragsinterventies (twee per doelgroep) werkten we verder uit en plaatsten we op de Drentse fietskalender van 2024:
Al fietsend haal jij je toets (doelgroep 1)
Jongvolwassenen zijn nauwelijks bekend met de mentale voordelen van fietsen. Daarom communiceren we hierover door de nadruk te leggen op het gemakkelijker slagen voor een examen of toets en/of beter presteren tijdens je voetbalwedstrijd of dansvoorstelling.
Fietsen voor een kopje koffie (doelgroep 1)
Door jongvolwassenen zichtbaar te belonen wanneer zij naar school komen met de fiets, prikkelen we de motivatie en spelen we in op sociale invloed van medestudenten en leeftijdsgenoten – waar deze leeftijdsgroep gevoelig voor is.
Welkomstpakket ‘fiets’ voor nieuwe inwoners (doelgroep 2)
We spelen in op een levensveranderend moment, namelijk een verhuizing binnen of naar Drenthe, door een pakketje aan huis af te leveren dat fietsen op diverse manieren onder de aandacht brengt en stimuleert. Zo proberen we gewoontegedrag te doorbreken, en het moment van verandering aan te grijpen voor nieuw gedrag.
Pilot met (elektrische) deelbakfietsen (doelgroep 2)
We verbeteren de fysieke gelegenheid en nemen het bezwaar weg dat boodschappen of andere producten niet mee kunnen op de fiets.
Samen veilig naar school (doelgroep 3)
Ervaren van onveiligheid is een grote barrière om kinderen met de fiets naar school te brengen. Door een bewustmakingscampagne en een set aan interventies verlagen we deze barrière en maken het verkeer (voelbaar) veiliger.
Voorbereid het verkeer in (doelgroep 3)
We zetten ‘geanticipeerde trots’ in en laten ouders voelen hoe trots ze in de toekomst zullen zijn, wanneer ze hun kind hebben geleerd zelfstandig naar de middelbare school te fietsen.
Ook een duwtje in de goede fietsrichting nodig?
Sta je voor eenzelfde uitdaging als de provincie Drenthe? En wil je dit keer ook starten bij de bron: ons eigen gedrag? We denken graag met je mee!
