Slim kiezen voor mobiliteit: een 10-puntenplan voor de toekomst

Tijdens de verkiezingen op 29 oktober maken we keuzes die verder gaan dan een regeerakkoord of een coalitieperiode. Mobiliteit is niet zomaar een dossier van asfalt, spoor en parkeerplaatsen; het is een spiegel van hoe wij als samenleving omgaan met gezondheid, gelijkheid en de toekomst. De keuzes die we nu maken, bepalen of onze kinderen in 2050 frisse lucht inademen, of ze zich vrij kunnen bewegen, en of iedereen toegang heeft tot kansen, ongeacht inkomen of woonplaats.

Daarom dit 10-puntenplan.
Voor inwoners: als richtingwijzer om te kijken welke partijen écht vooruit blikken.
Voor vakgenoten: als gespreksstarter om onze eigen aannames te bevragen.
Voor politieke partijen: als inspiratie om toekomstbestendige mobiliteit te agenderen in het partijprogramma.

1. Gezondheid en leefkwaliteit op de eerste plaats

Mobiliteit is geen doel op zich. Als mensen minder lang in de file staan, meer bewegen en schonere lucht inademen, dan gaat hun kwaliteit van leven omhoog. Elke beleidskeuze moet langs de meetlat van gezondheid worden gelegd. Niet als bijvangst, maar als hoofddoel. Een goede voorouder investeert in een gezonde stad, en verspilt geen kostbare verblijfsruimte aan geparkeerde auto’s.

2. Nabijheid als nieuwe luxe

De slimste kilometer is de kilometer die je niet hoeft te maken. Door maatschappelijke meerwaarde als uitgangspunt te nemen in de ruimtelijke ordening, door sterke regionale centra en digitale alternatieven kunnen we verplaatsingen structureel verminderen. Covid liet zien: gedragsverandering is wél mogelijk. Thuiswerken, online vergaderen, minder spitsdruk, meer waardering voor de nabije omgeving: dit moet de standaardoptie worden.

3. Fietsen vanzelfsprekend, maar niet de enige optie

De fiets is goud waard, maar mobiliteit gaat om bewust kiezen en schakelen: lopen, OV, deelmobiliteit en emissievrije auto’s waar nodig. We moeten voorkomen dat “meer infrastructuur” telkens het antwoord is. Zoals Hans Stevens zegt: niet-infrastructurele alternatieven moeten het standaardantwoord worden.

4. Eerlijke toegang is geen luxe maar basisrecht

Mobiliteit is een basisrecht. Het gaat om rechtvaardigheid: mensen in kwetsbare wijken, dorpen en regio’s moeten ook toegang hebben tot banen, zorg en voorzieningen. Dat vraagt om investeringen in OV, actieve mobiliteit en digitale verbindingen. Niet in nóg een snelweg die vooral de zakelijke doorrijder vooruit helpt.
Re/thinking mobility oftewel: mobiliteit omdenken.

5. Beloon slim gedrag, niet vervuiling

Prijsprikkels sturen gedrag. Stop dus met fossiele subsidies en parkeerprikkels die de auto bevoordelen. Maak slim en schoon reizen goedkoper en aantrekkelijker. Durf onpopulaire keuzes te maken. Onze (klein)kinderen zitten niet te wachten op nóg meer asfalt en parkeerplaatsen.

6. Emissievrij als norm

We hebben de techniek, maar het ontbreekt aan lef. Stel een duidelijke routekaart vast: in 2030 emissievrije steden, in 2040 een emissievrij landelijk netwerk. Zet de knop om en investeer gericht. Zoals Wales liet zien: het kán anders. Daar werden snelwegprojecten geschrapt, en koos men voor welzijn en leefomgeving boven asfalt.

7. Mobiliteit als klimaathefboom

Mobiliteit is verantwoordelijk voor een forse CO₂-uitstoot, maar is óók een sleutel om
klimaatdoelen te halen. Yuval Harari zei het scherp: met 2% van het BBP kunnen we
catastrofale klimaatverandering voorkomen. Mobiliteit is dé plek om die 2% slim in te
zetten – voor schonere lucht, leefbare steden en sterkere regio’s.

8. Leiderschap met lef en verbeelding

Meer asfalt lijkt een vanzelfsprekend antwoord, maar het is een idee uit een andere tijd. Leiderschap en politiek lef anno nu betekent: tegenwind durven trotseren, maar ook nieuwe verhalen vertellen. Niet de boodschap “de auto mag niet meer voor de deur”, maar: “zo ziet een gezonde, schone en aantrekkelijke stad en straat eruit”.

9. Gedrag en data slim benutten

Mobiliteit blijft mensenwerk. Innovaties beloven vaak “sneller en meer”, maar dat leidt niet vanzelf tot beter. Gedrag verandert door beleving, nudges, spel en communicatie. De echte gamechanger? Anders leren kijken naar reistijd. Zoals Bas Haring stelt: soms hoort file erbij, en soms benut je thuiswerk om juist bewust de fiets te nemen.

10. Denk in generaties, niet in termijnen

We lenen de aarde van onze kinderen. De “zevende generatie” vraagt dat we beleid niet toetsen aan de volgende kabinetsperiode, maar aan de waarde voor 2050 en daarna. Dat betekent investeren in actieve mobiliteit, digitale connectiviteit en rechtvaardige oplossingen. Zo maken we van mobiliteit een kans in plaats van een probleem.

Tot slot: re/thinking mobility

Op 29 oktober stemmen we niet alleen over asfalt of spoor. We stemmen over wie we
willen zijn als samenleving. Over hoe we onze ruimte, onze lucht en onze tijd verdelen. Over of we kiezen voor gemak op de korte termijn of leefbaarheid en veiligheid op de lange termijn. Dit 10-puntenplan is geen blauwdruk. Het is een uitnodiging. Aan jou als inwoner, om bewust te kiezen. Aan ons als vakgenoten, om elkaar uit te dagen, kritisch te zijn en lef te tonen. Aan jullie als politieke partij, om het verschil te maken. Want slimme mobiliteit gaat niet over snelheid. Het gaat over richting. En die kan je zelf kiezen.

Auteur

Annemieke Stoppelenburg

Annemieke is een organisatie- en veranderexpert. Zij adviseert en begeleidt organisaties in uitdagende verandervraagstukken. Al sinds 1990 is zij betrokken geweest bij talloze verandertrajecten. Veranderingen komen vaak prachtig op papier terecht (in ronkende veranderplannen), maar de worsteling is om deze plannen ‘goed van het papier af te laten komen’.